Herman Plasmans, een portret — Ernest Van Buynder, Erevoorzitter MuHKA
auf Deutsch “HERMAN PLASMANS, ein Porträt” ― en français “HERMAN PLASMANS, un portrait”
Vooreerst enkele biografische gegevens. Herman Plasmans (Mortsel 1957) woont en heeft zijn atelier te Wommelgem. Tijdens zijn humaniora aan het Sint-Jan Berchmanscollege te Antwerpen toonde hij grote interesse in de archeologie. Hij studeerde bestuurswetenschappen en was van 1985 tot 2008 gemeenteambtenaar te Schoten. Als seniorenconsulent is hij afgestudeerd in 2004 aan het Hoger Instituut Gezinswetenschappen met als eindwerk: “Zorgbehoeftes van oudere lesbiennes”. Sedert 2008 functioneert hij als zelfstandige seniorenconsulent met sociale en culturele voordrachten. Herman Plasmans is bewust beginnen schilderen na het overlijden van zijn moeder eind 2001. De vrijgekomen energie werd in de plastische kunsten gekanaliseerd. Hij volgde schildercursus bij Inneke Staal te Schilde. Naast schilderkunst heeft hij een uitgesproken passie voor geposeerde portretfotografie. En als auteur verzorgde hij enkele publicaties.
Deze analyse zal zich concentreren op zijn schilderijen, collages en assemblages vanaf 2002. Van bij deze start stort hij zich niet alleen op de klassieke media van de schilderkunst (bv. acryl op canvas), maar zal hij ook collagetechnieken gebruiken. De collage is een kunstwerk vervaardigd uit stukken of snippers papier, textiel of zand, die op een paneel of op een canvas worden gekleefd en aldus in of tot een schilderij worden verwerkt. Deze techniek werd vanaf 1915 vooreerst door de dadaïsten toegepast door artiesten als de Duitser Kurt Schwitters en de Vlaming Paul Joostens.
Een typisch werk van Herman Plasmans uit de beginperiode heeft als titel “Mythe” (2004). In dit schilderij is de achtergrond een lyrisch abstracte, zachte kleurensymfonie (acryl op canvas) met als collage de foto van een vrouw/man die lijkt te zweven. De toeschouwer staat voor een raadsel. Op het eerste gezicht is het een vrouw, maar het zou ook een man kunnen zijn. Zo ontstaat een mythe. De kunstenaar is in zijn jeugd veel bezig geweest met archeologie en geeft thans veel voordrachten over mythische, iconische figuren uit de wereld van de kunsten, van Coco Chanel over Pablo Picasso tot Marguerite Yourcenar. Dit doek “Mythe” is om de woorden van de Italiaanse kunstfilosoof Umberto Eco te gebruiken een “open kunstwerk”, met talrijke interpretatiemogelijkheden. Persoonlijk zie ik in dit schilderij een verbeelding van de Icarus-mythe. Icarus is de zoon van Daedalus die met hem op kunstige vleugels vlucht uit het labyrint, maar te dicht bij de zon komt, waardoor de met was bevestigde vleugels loslaten en hij in de zee valt (Ovidius, Metamorphoses). Een eeuwig thema in de beeldende kunst: van Breughel over Paul Van Hoeydonck tot Herman Plasmans.
In deze collagetechniek gaat hij verder en zal hij naast papier ook textiel gebruiken. Een typisch werk hierbij is een expressief “Portret” van een vrouw uit 2010 in geel, groen en rode kleur, met acryl en textiel op canvas. Het beeld van de vrouw is trouwens een constante in zijn werk. En dit experiment eindigt niet. Hij gaat in de richting van de assemblage. De meest diverse objecten heeft hij inmiddels op een canvas gekleefd: onder meer foto’s, röntgenfoto’s, hout, kranten, metaal, steen, rubber, koord, kabels, vliegendraad, plastic, dozen, planten, alle soorten kleren: zijde, kant, jeans, broderie. Het woord assemblage komt van het Franse “assembler” (samenvoegen). Het is het samenbrengen van allerhande voorwerpen, ook afval (junk art), vaak “objets trouvés” (gevonden voorwerpen) binnen een schilderij, paneel of doek of in een vrijstaande montagestructuur. Voorname figuren zijn o.m. de Fransman Jean Dubuffet, die in de jaren vijftig van vorige eeuw deze naam “assemblage” voor het eerst gebruikte, de Amerikaan Robert Rauschenberg (combine paintings) en de Vlamingen Vic Gentils en Paul Van Hoeydonck.
Een typisch zeer expressief werk van zo’n “combine painting” van Herman Plasmans heeft de titel “Hoofden, hand, voet” uit 2010 met acryl en stift, mixed media, lak, hout, papier op canvas. In dezelfde experimentele techniek is er “Kameleon” uit 2019 met acryl en broderie/kant op canvas. Dit werk is dan weer abstraherend. Een kameleon verandert van kleur naargelang de setting. Van het thema “vrouw” naar “Parijs” is maar een kleine stap in zijn oeuvre. “Rue Jacob” (2020) is een frivool schilderij met een opvallende figuur en met stift en lippenstift op canvas. In “Nabij Pont de l’Alma” (2018) met gebruik van stiften op canvas geeft hij een vrouwenkop weer, die qua uitdrukking als het ware naar het existentialisme verwijst. Herman Plasmans kent de Franse filosofie/literatuur zeer goed en geeft er gewaardeerde lezingen over. In zijn oeuvre wisselen figuratieve werken af met abstracte werken. Herman Plasmans zal zich hierbij aansluiten bij de zogeheten lyrische of warme abstractie, waarbij de improvisatie en de individuele scheppende inzet een grote rol spelen. Vorm, kleur en lijn staan hier centraal. Deze werken dragen de titel “Compositie” (2014-2018-2019).
Herman Plasmans is dus een meervoudig talent. Hij is auteur, woordkunstenaar, schilder, collagist, assemblagist, maar ook een gedreven fotograaf. En binnen de kunstfotografie ontwikkelt hij een aparte niche. Hij gaat uit van een concept, een term binnen de hedendaagse kunst. Hij vraagt aan toevallige voorbijgangers of goede kennissen die hem qua innerlijk of uiterlijk raken of hij hen mag fotograferen en bewerkt deze foto’s tot unieke creaties. In diezelfde geest fotografeert en bewerkt hij foto’s van etalages van bv. mode- of lingeriewinkels.
Ik komt tot een besluit. Herman Plasmans heeft zich met zijn schilderkunst, collages, assemblages, fotografie de voorbije twee decennia ontplooid als een volwaardig, hedendaags kunstenaar, met een eigen herkenbare stijl. Hij tast de grenzen af van de figuratie en de abstractie. De belangrijkste thema’s in zijn werk zijn de vrouw, in al haar gedaanten, de natuur in al haar facetten en meer literair-filosofische gedachten met titels als: “Levenskunst”, “Myth”, “Sprookje”, “Zen, “De schepping”, “Wijsheid”, “Meditaties”, “Het geschreven woord”, … Sommige werken zijn op de actualiteit gericht, zoals “Cor(ona)” (2021) en “Mijn gevecht tegen corona” (2021). In dit laatst vermelde werk zie je zijn hoofd, de boog en de pijl van zijn grootvader, de veren van een papagaai en een klein gewei. Toch wel een prangend, surreëel beeld van een veelzijdig kunstenaar.
Ernest Van Buynder, Erevoorzitter MuHKA
Het beeldend werk van Herman Plasmans: een heroïsche strijd met de materie — Freddy De Schutter
Volgens de grote Griekse filosoof Aristoteles zijn wij, mensen, in een voortdurende strijd met de materie gewikkeld. Wij proberen onze wil, onze gedachten, onze plannen aan de materie op te dringen, maar de materie werkt tegen. Niemand ervaart dit heviger, intenser, smartelijker dan de kunstenaar. Wie het werk van beeldend kunstenaar Herman Plasmans aandachtig bekijkt, ontwaart achter en tussen de schilderijen, de beelden, de collages een nimmer aflatende strijd met de materie. De materie werkt tegen en elk kunstwerk is een zwaar bevochten overwinning van de creatieve geest. Maar tegelijk, wat een intens genot als je de stugge, dode materie tot leven kunt wekken.
Praat je met Herman Plasmans over zijn beeldend kunstwerk, dan kom je vroeg of laat – eerder vroeg dan laat – bij het thema ‘materiaal’ uit. Hij kan er niet over zwijgen, hij is erdoor bezeten. Metaal, hout, canvas, katoen, glas … je kunt het zo gek niet bedenken of Herman is dat specifiek stukje materie ooit al eens te lijf gegaan. Zijn werk is dus experimenteel te noemen en wel in twee richtingen: hij is voortdurend nieuwe wegen aan het verkennen om de materie tot kunstwerk om te vormen en tegelijk zoekt hij steeds andere wegen om zijn ziel in zijn kunst bloot te leggen. Het hele rijke register van het menselijk bewustzijn komt aan bod. Het lijdt geen twijfel dat van de kunst voor Herman een grote therapeutische werking uitgaat. Kunst geneest, ook de meest gekwetste ziel.
Herman Plasmans gaat geen enkele uitdaging uit de weg. ‘Een ding is zeker, zei hem ooit zijn eerste mentor, jij durft!’ Een bewering die je niet gemakkelijk tegen kunt spreken. Figuratief, abstract, driftig, hevig, teder, verstild, vrijwel alle technieken en alle stemmingen passeren vroeg of laat de revue.
Vandaar het verwijt uit sommige hoeken dat hij uit vele ruiven tegelijk eet. Het zal wel waar zijn, maar allicht zitten juist daarin de kracht en de originaliteit van Hermans werk: hij laat zich niet vast pinnen op één specifiek thema, hij is niet met een handvol technieken te identificeren. Hij staat open voor alles wat hem op weg kan zetten naar een zinvolle en creatieve omgang met de materie. Naar een strijd die tot een eigenzinnig en origineel oeuvre voert.
Freddy De Schutter